W związku z postępującym podpalaniem Twittera przez Elona Muska coraz więcej ludzi zastanawia się, gdzie się zwinąć, więc widziałem pytania o jakieś “ABC Mastodona”, który jest otwartą alternatywą dla Twittera zbudowaną tak, żeby być przyjaźniejsza dla użytkowników.

Mastodon to jest taki Twitter bez reklam, zbudowany w oparciu o sieć małych i średnich serwerów, które ze sobą współpracują czyli na przykład jak jestem na serwerze climatejustice.social (https://climatejustice.social/@Leszek_Karlik) to mogę obserwować z niego i odpisywać ludziom zarówno na największym https://mastodon.social/ jak i na małych serwerkach, które ludzie sobie stawiają indywidualnie.

Oczywiście faszyści i naziści też mają własne serwery mastodona (na przykład trumpowski serwis truth.social działa na kodzie mastodona, Gab również), ale administrator serwera może zdecydować o odcięciu się od jakiegoś serwera, więc serwer na którym ja jestem (i zasadniczo wszystkie serwery Fediwersum chyba) nie współpracuje z truth.social i trumpiści się gotują we własnym małym kociołku.

Kilka polskich instancji mastodona:
https://pol.social – serwer fundacji Technologie dla Ludzi
https://lewacki.space/about
https://mastodon.pl
https://rigcz.club

Niektóre serwery są bardziej chętne do odcinania niż inne, więc np. polska instancja 101010.pl (która przez jakiś czas była jedyną polskojęzyczną instancją w katalogu serwerów joinmastodon.org, teraz na szczęście zastąpił ją tam pol.social) jest już odcięta od mastodon.art, climatejustice.social czy tech.lgbt, co może mieć jakiś związek z faktem, że ma tam konto Dobromir Sośnierz, który sobie pierwsze konto założył na mastodon.online ale dostał tam bana po pół godziny. Wygląda również na to, że 101010.pl był sfederowany z gab.com (czyli pierwszym podejściem faszystów do własnego twittera z “pełną wolnością słowa”) dopóki ten się nie odciął od reszty fediversum oraz nie blokuje absolutnie żadnych serwerów, nawet takich o których wiadomo że jest na nich CSAM (“pornografia dziecięca”), więc nie polecam zakładania konta na 101010.pl a jak już ktoś założył to polecam przeniesienie gdzieś indziej, co w Mastodonie jest dość łatwe.

No właśnie, jak się zarejestruje na jakimś serwerze ale stwierdzi później, że jednak woli się przenieść na inny, to osoby, które obserwują takiego wędrowca automatycznie zostaną przekierowane na nowy serwer, więc to nie jest tak, że jest się przykutym do początkowej decyzji. Rejestrować się warto przez WWW, bo w aplikacjach różnie bywa (jeżeli już appka na Androida to podobno Tusky lepsze).

Jak już sobie ktoś założy sobie konto Mastodona, to warto je wpisać do bio na Twitterze, w ten sposób narzędzia typu https://pruvisto.org/debirdify/ czy https://fedifinder.glitch.me/ umożliwią automatyczne dodanie tego konta osobom migrującym z Twittera. (Polecam też samemu użyć tego narzędzia, żeby wyeksportować sobie osoby obserwowane na Twitterze do pliku CSV, który to plik można następnie w Mastodonie zaimportować w Preferences > Import and Export > Import, wybierając opcję “merge”)

Można sobie przeglądać co jest na różnych serwerach po prostu wpisując je w pasek przeglądarki, np. https://mastodon.online/ (największy serwer mastodona) czy https://kolektiva.social/ (anarchiści). Z uwagi na duży odpływ ludzi z Twittera i rosnące koszty utrzymywania serwerów dużo instancji Mastodona nie przyjmuje teraz użytkowników, można poczekać i sprawdzać co jakiś czas duże instancje takie jak mastodon.online, albo poszukać sobie jakiejś małej robionej przez jakiegoś znajomego informatyka. 🙂 (Ale ponownie, nie polecam 101010.pl z uwagi na ryzyko że jeszcze więcej instancji Fediverse będzie odcinać za rasizm i transfobię)

Wybór małego, specjalizowanego serwera może mieć o tyle sensu, że jak się ma konto na serwerze to ma się do wyboru wyświetlanie tylko swojego timeline (czyli osób, które się samemu obserwuje), lokalnego timeline (czyli wszystkich osób na danym serwerze) albo federated timeline, czyli wpisów z wszystkich serwerów które obserwuje ktokolwiek na tym serwerze. Więc np. gdyby istniał mastodon poświęcony filozofii, to można by tam założyć konto i mieć lokalny timeline z filozofią, na mastodonie dla pisarzy SF/F ma się lokalny timeline z fantastyką, a na scholar.social lokalny timeline z ludźmi ze świata nauki.

Co ciekawe, Unia Europejska ma własną instancję mastodona: https://social.network.europa.eu na której mogą mieć konta tylko oficjalne instytucje europejskie, co załatwia ich weryfikację lepiej niż znaczek od Elona.

Warto też pamiętać, że Fediverse i Mastodon zostały utworzone po to, żeby nie być Twitterem, nie ma tam “pełnej wolności słowa” (a serwery nalegające na taką lub niezbyt przykładające się do moderacji będą odcinane od fediverse), a na samych początkach Mastodona podjęto kilka decyzji projektowych które mają na celu zmniejszyć temperaturę dyskusji (na przykład nie ma “quote tweet”, czyli cytowania wpisu żeby pokazać go swoim followersom szydząc z niego, i nie widać na pierwszy rzut oka jaki wpis ile ma gwiazdek). Nie ma tam też algorytmów i sugerowania, wyświetlane są po prostu wpisy w kolejności chronologicznej, dlatego dużo ważniejsze jest boostowanie wpisów (czyli “retweet” z Twittera) oraz hashtagi (można obserwować jakiś hashtag, można wyszukiwać po hashtagach, ale nie można wyszukiwać po prostu po dowolnych słowach, bo ta funkcja na Twitterze była wykorzystywana do stalkowania ludzi). Jedna ważna rzecz dla nowych osób: jeżeli napisze się #hashtagskładającysięzkilkusłów (wszystkie małymi literami) to czytniki ekranowe nie są w stanie go dobrze przeczytać, ale jeżeli napisze się #HashtagSkładającySięZKilkuSłów tak, żeby każde słowo zaczynało się wielką literą (tzw. CamelCase), to czytniki ekranowe będą w stanie przeczytać hashtag jako serię słów, więc jest to dobra praktyka, którą należy stosować.

I na koniec jeszcze kilka sugestii związanych z etykietą Mastodona, których warto przestrzegać, żeby nie stał się tak toksycznym miejscem jak Twitter:

1) Rzeczy takie jak polityka czy katastrofa klimatyczna lepiej jest wrzucać z opcją Content Warning / Content Wrapper (przy użyciu ikonki CW na dole pola przygotowywania tekstu): krótka informacja że będzie coś o polityce, tak że można rozwinąć tekst klikając w niego. W opcjach Mastodona jest możliwość automatycznego otwierania postów z CW bez konieczności klikania i ja ją sobie włączyłem, ale Mastodon został utworzony przez ludzi zmęczonych toksycznością standardowych social mediów. Szerzej, CW można traktować jako “informacja o treści postu”, tak żeby inni ludzie na swojej linii czasu widzieli sam tytuł i mogli kliknąć żeby go rozwinąć lub nie. (Np. widziałem wrzucanie kopii wpisów z Twittera za CW “From Twitter”).

2) Pod polem na wpisy, obok CW znajduje się ikonka języka (domyślnie EN), jak się pisze po polsku to należy zmienić to na PL. W ustawieniach Mastodona (Preferences > Other) znajduje się opcja wybrania, jakie języki chcemy mieć wyświetlane w publicznych liniach czasu, w ten sposób można obserwować kogoś, kto pisze na przykład po angielsku, niemiecku i farsi i mieć wyświetlane tylko jego angielskie wpisy, albo tylko angielskie i niemieckie. (Po wejściu na profil tej osoby zobaczy się wszystkie wpisy, również te w farsi). W tym samym miejscu w ustawieniach można zmienić domyślny język, w jakim piszemy wpisy (na przykład na polski).

3) Obrazki należy opisywać tekstem alternatywnym, dla czytników ekranowych. Warto też nie wrzucać dużych obrazków a wideo wrzucać jako linki do Youtube czy Vimeo, ponieważ admini serwerów Mastodona zwykle płacą za duży ruch sieciowy.

4) Jeżeli instancja na której jesteśmy ma limit wpisu 500 znaków (są takie, które mają dłuższe limity), to przy tworzeniu wątków należy pierwszy ustawić jako publiczny, a odpowiedzi do niego z dalszymi wpisami jako “unlisted”, wtedy się nie zapycha feedu kilkunastoma wpisami pod rząd. (Na Twitterze robi to algorytm zwykle, na Mastodonie nie ma algorytmu)

5) Wyszukiwanie działa tylko dla swoich własnych wpisów, wpisów które zagwiazdkowaliśmy lub włożyliśmy do zakładek oraz dla hashtagów, dlatego jeżeli możemy chcieć coś znaleźć w przyszłości, to warto zagwiazdkować (ja używam gwiazdkowania do wpisów, które przeczytałem, podobają mi się i chciałbym móc je znaleźć w przyszłości a zakładek (bookmarks) dla wpisów, na które nie mam teraz czasu ale może chciałbym się z nimi zapoznać w przyszłości).

6) Warto ustawić jakiś mały miesięczny przelew dla administratora instancji, z której korzystamy, jeżeli jest taka opcja. Hostowanie serwerów kosztuje, w przypadku Twittera płacimy oglądaniem reklam, na Mastodonie reklam nie ma.

7) Blokujcie i raportujcie wpisy. Można sobie też ustawić filtr na słowa kluczowe, na przykład, nie wiem, piłka nożna czy polityka, przy czym filtr może ukrywać te wpisy całkowicie albo może ukrywać je za ostrzeżeniem, wtedy możemy kliknąć i rozwinąć jeżeli chcemy coś przeczytać, a jak akurat nie mamy weny to nie.

8) Inne poradniki po polsku:
https://zb3.org/m0bi13/czym-mozecie-byc-zdziwieni-po-przejsciu-z-twittera-do-mastodon
https://zb3.org/agturcz/pl-jak-zalozyc-konto-na-fediverse-i-jak-z-niego-korzystac-tootorial